در مفاهیم دینی دو واژه متضاد داریم با عنوانهای حبط و تکفیر که یکی را نابود کننده خوبیها و دیگری را نابود کننده بدیها نامیده اند. حبط و تکفیر دو واژه متضادی  هستند که می توان مفهوم آنها را از آیات و روایات برداشت کرد. حبط یعنی اینکه بعضى از گناهان سبب نابود شدن اعمال خوب می شود و در مقابل تکفیر یعنی بعضی از اعمال پسندیده باعث بخشوده شدن همه یا بعضى از گناهان مى‏شود.

دلایل حبط

1.. کفر و عناد با حق، اعمال خوب کافر براى وى در دنیا و آخرت عامل سعادت نمى‏گردد و این اعمال نابود مى‏شوند.قرآن کریم می فرماید:

کسانى که زندگى دنیا و زیور آن را مراد خود قرار دهند، [جزاى‏] کارهایشان را در اینجا به‏طور کامل به آنان مى‏دهیم و به آنان در اینجا کم داده نخواهد شد. اینان کسانى هستند که در آخرت جز آتش برایشان نخواهد بود و آنچه در دنیا کرده‏اند به هدر رفته و آنچه انجام مى‏داده‏اند، باطل گردیده است.(1)

2.. ارتداد، هر کس که مدتى مؤمن بوده و عمل صالح انجام داده است، با مرتد شدن یعنی انکار خدا و آنچه که به انکار خدا بر می گردد؛ مانند انکار آخرت یا انکار رسول خدا (ص)، تمام اعمال صالح قبلی خود را از ارزش میاندازد. چنین‏کسى اگر قبل از توبه بمیرد، جز کفر و ارتدادش چیزى براى عرضه در آخرت ندارد.(2) 

3.. رعایت نکردن حرمت رسول خدا، احترام رسول خدا واجب است و رعایت نکردن آن موجب حبط اعمال مى‏گردد. قرآن کریم می فرماید:

اى مؤمنان، صدایتان را بلندتر از صداى پیامبر مکنید و آن‏چنان که بعضى از شما با بعضى دیگر بلند سخن مى‏گوید، با او به صداى بلند سخن مگویید، مبادا بى‏آنکه بدانید کرده‏هایتان تباه شود.(3)

4.. منت و آزار پس از صدقه، این کار نیز سبب حبط صدقه مى‏گردد. قرآن کریم می فرماید:

اى کسانى که ایمان آورده‏اید، صدقه‏هاى خود را با منت و آزار، باطل مکنید.(4)

دلایل تکفیر‏

1.. توبه، توبه از کفر و ایمان‏آوردن سبب مى‏شود که‏ همه گناهان قبلی پوشیده و محو گردد، بلکه اگر شخص صادقانه توبه کند و ایمان آورد و علاوه بر آن به مقتضاى ایمانش عمل‏کند (توبه نصوح)، در اثر این توبه و ایمان کامل، اعمال زمان کفر او که باطل‏بودند، به حسنات تبدیل مى‏گردد.(5) قرآن کریم می فرماید:

اگر کسانى که توبه کنند، ایمان آورند و کار شایسته انجام دهند، خداوند بدیهایشان را به نیکیها تبدیل مى‏کند.(6)

2.. اجتناب از گناهان بزرگ (کبائر)، اگر کسى خود را از ارتکاب گناهان بزرگ بازدارد و سعى داشته باشد لغزشهایى که از او سر زده، تکرار نشود، خداوند به‏خاطر خوددارى و تقواى او لغزشهایش را مى‏آمرزد. قرآن کریم می فرماید:

اگر از گناهان بزرگى که از آن نهى شده‏اید، دورى گزینید، گناهان کوچک و لغزشهاى شما را مى‏پوشانیم.(7)

3.. کارهاى نیک، قرآن کریم می فرماید:

همانا نیکى‏ها بدیها را از بین مى‏برند.(8)

1. هود( 11)، آیه 15.